Privacy blog: Data drijft businessmodellen. Wie beschermt de consument?

Gemak met een ongemakkelijk gevoel

Eerlijk is eerlijk. De fabrikanten en software leveranciers die de smartphone hebben gemaakt, hebben fantastisch werk geleverd. Niet eerder is het fabrikanten gelukt zoveel gemak en plezier te leveren. Zijn we hieraan verslaafd, wellicht een beetje. Ik geniet zelf ook dagelijks van het gemak van mijn smartphone.

Ik heb er dan ook geen problemen mee als softwareleveranciers mijn data bijhouden en gebruiken om het gemak van hun app(s) te vergroten. Reclames in de app neem ik ook op de koop toe, omdat ik best snap dat dat de prijs is die ik betaal voor een ‘gratis’ app.

 

Dataroof of datagebruik?

Waarom dan toch een ongemakkelijk gevoel? Omdat het mij ondertussen ook duidelijk is geworden dat mijn data niet meer van mij zijn. Die data zijn eigendom geworden van het softwarebedrijf (de bouwer van de app). En zij mogen daar alles mee doen waar ik ze ongezien toestemming voor heb gegeven toen ik de gebruikersvoorwaarden accepteerde, natuurlijk binnen de wettelijke grenzen. Dat betekent dat mijn data ook voor andere doeleinden worden gebruikt. Zo worden mijn data verkocht aan derde partijen. Wie dat zijn? Ik heb geen flauw idee. Wat die andere partijen er mee doen? Ik heb geen flauw idee. Wat zouden die andere partijen er mee kunnen doen? Een paar voorbeelden:

·     Sommige andere partijen gebruiken de data die ze kopen voor het verbeteren van de wereld. Bijv. bepalen waar ze het beste een benzinestation of winkel kunnen plaatsen. Hoe mensen zich verplaatsen bij grote evenementen om de veiligheid te waarborgen. Hoe we humanitaire hulp het beste kunnen verstrekken. Lijkt me nuttig voor de wereld.

·     Sommige andere partijen gebruiken die data om mij aanbiedingen te doen. Dat is vrijblijvend en levert mij meestal een voordeel. Dus dat vind ik ook prima. Kijk eens op Magicsauce om te zien hoe ver de persoonlijkheidsanalyses gaan op basis van jouw data en smartphone/online gedrag.

·     Sommige andere partijen zouden mijn data ook kunnen gebruiken om mij te beoordelen of ik ergens wel voor in aanmerking kom. Als dat iets is wat ik graag wil, dan is dat niet vrijblijvend en zou dit voor mij een nadeel kunnen opleveren. Zonder dat ik mij daarvan bewust ben, want mijn data hebben ze niet van mij gekregen. Mogelijke voorbeelden. Of ik in aanmerking kom voor een baan. Of ik word toegelaten tot een club. Of ik het een land in mag? Hoeveel premie ik betaal voor een verzekering. Of ik aanmerking kom voor een huurwoning.  Dit vind ik niet prettig. Ik weet immers niet op basis van welke data en algoritmes deze organisaties zich een mening vormen over mij. En dit kan grote negatieve consequenties hebben voor mij.

·     Tot slot kunnen sommige malafide partijen dit gebruiken om mij te chanteren of misbruik te maken van mijn profiel.  Totaal onwenselijk natuurlijk.

 

Toon mijn datagebruik

Ik zou graag willen weten van elke app die ik installeer of de data die wordt bijgehouden nodig en relevant is voor het gemak van mijn app. Dus een soort privacy kwaliteitsnorm (zie ook www.privacygrade.org ) die zichtbaar zou kunnen zijn in de App store. Zoals je ook een beoordeling ziet van mede gebruikers over het nut en gemak van de app. Of wat te denken van zorgplicht voor de app store.

Daarnaast zou ik graag inzicht willen hebben waar mijn data naar toegaat en hoeveel geld daar aan wordt verdiend. Wie helpt me daaraan? Als bedrijven menen dat alle data die ze van mij verzamelen bedoeld is voor mijn gemak, zouden ze geen moeite moeten hebben met de transparantie die ik van hen vraag over nut en gebruik van mijn data.

 

Data drijft de wereld

Onlangs stond in FD een interview met Yvonne Hofstetter die in gaat op de verdergaande maatschappelijke consequenties die dit heeft. Een sprekend voorbeeld van haar vond ik dat betogers van een demonstratie in Oost Europa allemaal een berichtje kregen dat ze waren geregistreerd als deelnemer aan een betoging tegen de regering. Alleen al dit bericht is intimiderend en gericht op het onderdrukken van vrijheid van meningsuiting. Hoe voorkomen we dat we alsnog terechtkomen in Orwells ‘1984’.

Als je rationeel kijkt kun je stellen dat het misschien goed is als data drijvend is voor alle beslissingen die we nemen in de wereld. Dat is immers rationeel en daarmee ‘eerlijker’ dan emotionele of politieke beslissingen. Nog afgezien van het feit dat dit een hele Westerse benadering is, laten we dan het aspect buiten beschouwing wie de data en de datamodellen beheerst.

Immers de kwaliteit van de data bepaalt de kwaliteit van de uitkomst. En waar kan ik foute data over mij laten rechtzetten? Uit veel voorbeelden blijkt dat als je eenmaal een onterecht waarschuwingsvlaggetje achter je naam hebt, dit direct in vele databases wordt overgenomen en het een vrijwel onbegonnen werk is om dit hersteld te krijgen.

Daarnaast kun je je afvragen wie de data- en beslissingsmodellen maakt? En controleert? En kan uitleggen? En voor welke doelen mag je mensen tot op welk niveau beïnvloeden? En tot slot zien we in onderzoek dat modellen hun eigen bias (overtrokken aannames) versterken doordat er meer nadruk komt te liggen op de bias. Voorlopig meer vragen dan we antwoorden hebben.

 

Privacy normen overstijgen generaties 

In gesprek met onderzoeksbureau Motivaction toonde hun onderzoek naar Digitality dat er vijf digitale leefstijlen worden onderscheiden. Mijn aanname was dat de segmentatie zou verlopen via generaties. Dit bleek echter niet het leidend motief om verschillende doelgroepen te onderscheiden. Leidend waren de Digitale Sociale Betrokkenheid en Technologische betrokkenheid. Er is echter ook een grote middengroep die de komende jaren nog moet uitwaaieren.

Ook het concept privacy gevoeligheid loopt door de verschillende doelgroepen heen. Zo zijn er mensen die zo veel weten van de achterliggende techniek en datastromen dat ze heel gevoelig zijn voor hun eigen privacy en voor zichzelf goede beschermende maatregelen treffen. Er zijn echter ook grote groepen die hun sociale betrokkenheid maar minimaal digitaliseren, mede omdat ze hun privacy koesteren. De grote middengroep is zich echter helemaal niet bewust van hun privacy verlies.

 

Wereld moet mee veranderen met nieuwe business modellen

Als je bovenstaande leest, denk je wellicht dat ik tegen nieuwe technologie of big data ben. Niets van dat alles. Ik ben gefascineerd door de mooie toepassingen die we aan het ontdekken zijn, juist ook met zaken als Big data, Blockchain en kunstmatige intelligentie. Ik zie de enorme grote voordelen die we in onze wereld kunnen bereiken. Waardoor onze aarde gezond blijft en meer mensen een goed leven hebben.

Bij elke nieuwe technologische / industriële golf, hoort ook een aanpassing van de maatschappij. En wat is er nu mooier dan dat we die transparant, bewust en in gesprek met elkaar vormgeven. Waarbij bedrijven, onderzoekers, politici en burgers zoals wij, samen bepalen hoe de 21e eeuw eruit komt te zien.